Avraam Berman - Cinayət prosesində balansın qorunması: vəkilin vaxtında iştirakı niyə vacibdir?

Cinayət prosesi insanın azadlığına, hüquqlarına və nüfuzuna birbaşa təsir edən ən həssas hüquqi mərhələdir. Bu mərhələdə ən kiçik gecikmə belə ciddi nəticələr doğura bilər. Məhz buna görə vəkilin vaxtında və davamlı iştrakı zəruridir.

Bu barədə vəkillər nə deyir? Məsələnin daha geniş aspektrdən yanaşdıqda Vəkillər Kollegiyasının üzvü, vəkil Avraam Bermana ünvanladığımız suallara verdiyi cavablardan aydın olur və bu müsahibəni sizə təqdim edirik:

Sual : Qanuna görə vəkilə çıxış hüququ necə tənzimlənir?

Cavab: Konstitusiya və Cinayət-Prossesual Məcəllə açıq şəkildə bildirir ki, şübhəli və ya təqsirləndirilən şəxs istənilən anda vəkilin hüquqi yardımından istifadə edə bilər. Bu, müdafiə hüququnun təməlidir və dövlət orqanları tərəfindən məhdudlaşdırıla bilməz.

Sual : Vəkilin prosesə gec qoşulması müdafiəyə necə təsir edir?

Cavab: Cinayət prosesinin ilk mərhələsi həm ən həssas, həm də ən “formalaşdırıcı” dövrdür. Burada vəkilin iştirakı olmadan verilən qərarlar, ifadələr və istintaq hərəkətləri sonrakı mərhələdə işin istiqamətini müəyyən edir.
Əgər vəkil gec qoşulursa:
müdafiə taktikasını planlaşdırmaq çətinləşə bilər,
ilkin mərhələdə verilmiş ifadələrin sonrakı nəticələri ağır ola bilər,
pozuntular zamanında sənədləşdirilmir,
sübutların etibarlılığını qiymətləndirmək çətinləşə bilər.

Sual : Avropa təcrübəsi ilə bizim təcrübə arasında əsas fərq nədədir?

Cavab: Avropa sisteminin üstünlüyü odur ki, orada vəkilə çıxış hüququ yalnız hüquqi prinsip kimi deyil, operativ reallıq kimi qəbul edilir.
Bizdə isə hüquqi baza güclüdür, lakin tətbiq mexanizmlərinin daha çevikləşdirilməsinə ehtiyac var. Bu istiqamətdə elektron sistemlərin genişləndirilməsi, görüşlərin planlaşdırılmasının avtomatlaşdırılması və prosedurların sadələşdirilməsi böyük irəliləyiş ola bilər.
Əsas məqsəd nə Avropanı təkrarlamaqdır, nə də idealist model yaratmaq. Əsas məqsəd — vəkilə çıxış hüququnun real vaxtda təmin edilməsidir, çünki müdafiə hüququ məhz bu anda başlayır.

Sual : Vəkilə çıxış hüququnun gecikdirilməsi bəzən istintaqın özünə sərf edirmi, buna münasibətiniz necədir?

Cavab : Açıq danışsaq, bəzən elə situasiyalar olur ki, vəkilin prosesə gec qoşulması istintaq üçün “rahatlıq” yaradır. Çünki vəkil gələn kimi suallar başlayır, vəsatətlər verilir, izahatlar tələb olunur və proses hüquqi çərçivəyə düşür.
Amma istintaq üçün rahat olan şey həmişə ədalət üçün uyğun olmur. Vəkilin gec buraxılması qısa müddətdə işin gedişini asanlaşdıra bilər, amma uzun müddətdə işin nəticəsini riskə atır. Çünki vəkil olmadan alınmış sübutlar şübhə doğurur və məhkəmə instansiyalarında davamlı olaraq mübahisələndirilir.

Sual : İstintaq orqanı vəkilin rolunu bəzən “maneə” kimi görür. Bu yanaşma sistemin hansı problemini göstərir?

Cavab: Əgər vəkili maneə kimi görürlərsə, deməli, orqan öz işinə inanmır. Çünki şəffaf prosesdə vəkil maneə olmur, əksinə, prosesi gücləndirir.
Vəkili problem kimi görən yanaşma iki əsasa söykənir:
prosesi sürətləndirmək istəyinə,
hüquqi tələblərin yük kimi qəbul edilməsinə.
Amma hər ikisi yanlış təməl üzərindədir. Hüquq müdafiəyə açıq olmadığı halda, istintaq nəticəsi nə qədər “mükəmməl” görünsə də, etibarlılığı sual altındadır.

ajmedia.news